بررسی اصول و نکات کلیدی تربیت کودک و نوجوان – قسمت دوم

والدین هلی‌کوپتری، ترموستاتی و ترمومتری اصطلاحاتی هستند که برای توصیف سبک‌های مختلف تربیت و نگهداری از کودکان به کار می‌روند. این اصطلاحات نمایانگر تفاوت‌های در نحوه تعامل و رفتار والدین با فرزندانشان هستند. بیایید به هر یک از این اصطلاحات به طور جداگانه نگاه کنیم:

1. والدین هلی‌کوپتری (Helicopter Parents): والدین هلی‌کوپتری به والدین اشاره دارد که به طور مفرط و مداوم در زندگی و امور کودکانشان دخالت می‌کنند. آنها به طور نمایان نظارت مستمر بر کودکان خود داشته و تصمیم‌های آنها را به جای کودکان می‌گیرند. این نوع تربیت ممکن است باعث کم‌ارزیابی و کاهش اعتماد به نفس کودکان شود، زیرا آنها فرصت برای خودکنش در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات نخواهند داشت.

2. والدین ترموستاتی (Authoritative Parents): والدین ترموستاتی سبکی از تربیت می‌باشند که ترکیبی از حمایت، مهارت‌های تربیتی و محدودیت‌ها را دربر می‌گیرد. آنها به فرزندانشان اجازه می‌دهند که خودکنترل و مسئولیت خودشان را تجربه کنند، اما همچنین مرزها و قوانین را اعمال می‌کنند. این نه تنها به کودکان کمک می‌کند که مهارت‌های اجتماعی و خودکنترلی را توسعه دهند، بلکه از ایجاد رابطه‌ای اعتمادی و مؤثر بین والدین و کودکان هم پشتیبانی می‌کند.

3. والدین ترمومتری (Permissive Parents): والدین ترمومتری به کودکانشان فراخوره‌های بیش‌ازحدی می‌دهند و معمولاً به اوضاع اجازه می‌دهند تا به تقریبی خودکنترل داشته باشند. آنها ممکن است قوانین و محدودیت‌های محتوم‌کننده را کمتر اعمال کنند. این سبک تربیت ممکن است به تأخیر در توسعه مهارت‌های اجتماعی و عدم تعهد در مواجهه با وظایف منجر شود.

هر یک از این سبک‌های تربیت می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر روی توسعه و رفتار کودکان داشته باشد. بهترین رویکرد این است که والدین ترکیبی از مهارت‌های تربیتی را انتخاب کنند که به نیازها و ویژگی‌های فرزندانشان مناسب باشد و در مسیر رشد و توسعه آنها بهترین حمایت را فراهم آورد.

تشویق کودکان به شکل مناسب و مؤثر می‌تواند به توسعه مثبت رفتارها، افزایش اعتماد به نفس و تحقق اهداف آنها کمک کند. در ادامه، تکنیک‌های صحیح تشویق کودکان را آورده‌ام:

1. تشویق مثبت و واضح: از تشویق‌های مثبت و صریح استفاده کنید. به کودک خود بگویید چه چیزی از او خوشحال می‌کند و چرا این امر برای شما مهم است.

2. استفاده از تعریف و تمجید: کودکان عاشق شنیدن کلمات اثرگذار و تمجیدی هستند. به آنها بگویید چه چیزهایی از رفتار یا انجام وظایف‌شان خوشحال می‌شوید.

3. استفاده از پاداش‌ها: پاداش‌ها می‌توانند موتیواسیون را افزایش دهند. می‌توانید از پاداش‌های مادی مثل اسباب بازی یا از پاداش‌های غیرمادی مثل وقت بیشتری با خانواده یا انجام فعالیت‌های مورد علاقه استفاده کنید.

4. تشویق به تلاش و پیشرفت: بجای تشویق تنها به نتایج، تشویق به تلاش و پیشرفت کودکان را تاکید کنید. این به آنها کمک می‌کند که اهمیت تلاش برای بهبود و یادگیری را درک کنند.

5. تشویق به مسئولیت: به کودکان اجازه دهید که در تصمیم‌گیری‌ها و مسئولیت‌های کوچک شرکت کنند. تشویق به مسئولیت‌پذیری و خودمختاری می‌تواند اعتماد به نفس آنها را افزایش دهد.

6. تشویق منتقدانه: در هنگام تشویق، از اظهار نظر‌های مثبت و منطقی استفاده کنید تا به کودک کمک کنید تا بفهمد چرا رفتارش مورد تشویق قرار گرفته است.

7. برنامه‌ریزی جوایز: اگر تصمیم به ارائه پاداش‌های مادی دارید، بهتر است یک برنامه‌ریزی ساده برای این موضوع داشته باشید تا کودکان متوجه بشوند پاداش‌ها به چه شرایطی و در چه مواقعی اهمیت دارند.

8. تشویق به خودنظمی: به کودکان بیاموزید که اهداف کوچک خود را برای تحقق تعیین کنند و به تدریج به خودنظمی برسند. تشویق به مداومت و تلاش برای رسیدن به اهداف می‌تواند مفید باشد.

9. استفاده از شیوه‌های نشان دادن تشویق: می‌توانید نمادهای تشویق مانند ستاره‌ها، نمرات، برگه‌های رنگی و… را برای نشان دادن تشویق‌ها به کار ببرید.

10. تشویق به اشتباهات و یادگیری: به کودکان بیاموزید که اشتباه کردن هم قابل تشویق است، زیرا از اشتباهات می‌توانند یادگیری کنند و بهبود یابند.

همچنین، اهمیت دارد که تشویق به شکل زمان‌بندی شده و مناسب انجام شود تا از ترغیب زیاد و یا کم جلوگیری شود. همچنین، تشویق و پاداش‌ها باید با توجه به نیازها و علاقه‌های فردی کودک انتخاب شوند.

استرس والدگری به وضعیتی اطلاق می‌شود که والدین به دلیل تلاش‌ها و فشارهای مرتبط با تربیت و نگهداری از کودکان، به نقطه‌ای از خستگی، ناتوانی و استرس می‌رسند. والدگری ممکن است با همه لذت‌ها و روزهای خوب خود، همراه با چالش‌ها و سختی‌های فراوانی همراه باشد. در زیر، به برخی علل استرس والدگری و راه‌های مدیریت آن اشاره می‌کنم:

علل استرس والدگری:

1. فشارهای روزمره: مراقبت از کودکان، کارهای خانگی، کارهای شغلی و امور روزانه ممکن است تجمع شده و فشار زیادی بر والدین وارد کند.

2. نقش‌های چندگانه: بسیاری از والدین همزمان نقش‌های مختلفی را ایفا می‌کنند مانند والدین، شغل‌ها، شریک زندگی و… این نقش‌های چندگانه ممکن است باعث افزایش استرس شود.

3. تعارض بین کار و خانه: تعادل میان وقت و انرژی صرف شده در کار و وظایف خانگی یک چالش است و می‌تواند منجر به استرس والدگری شود.

4. بهانه‌ها برای خوداشتغالی کم: والدین گاهی اوقات وقت کمی برای خودشان دارند و این می‌تواند به خستگی و استرس منجر شود.

راه‌های مدیریت استرس والدگری:

1. تخصیص زمان برای خود: وقتی که وقت کمی دارید، باید زمانی را برای تخلیه استرس واگذار کنید. این می‌تواند ورزش، خواندن، مدیتیشن و یا هر فعالیتی که به شما آرامش می‌دهد، شامل شود.

2. درخواست کمک: اغلب والدین تمایل دارند همه کارها را به تنهایی انجام دهند. اما درخواست کمک از دیگران، به شما کمک می‌کند تا بار اضافی را کم کنید.

3. استفاده از شبکه اجتماعی: اشتراک‌گذاری تجربیات، مشکلات و نگرانی‌های خود با دیگر والدین می‌تواند احساس تنهایی را کاهش دهد.

4. مراقبت از خودتان: بهداشت جسمی و روانی خود را توجه داشته باشید. غذای سالم، استراحت کافی و فعالیت‌های آرامش‌بخش می‌توانند به بهبود استرس کمک کنند.

5. تعادل بین کار و زندگی خانه: تلاش کنید تا تعادل مناسبی میان کار و زندگی خانه داشته باشید و وقت کافی برای خانواده و خودتان را در نظر بگیرید.

6. پذیرش ناکارآمدی موقت: هیچ والدینی همیشه همه چیز را درست نمی‌کند. بگذارید خودتان را از توقعات بالایی که از خود دارید، آزاد کنید.

7. مدیریت زمان: تخصیص زمان به طور مؤثر و اولویت‌بندی وظایف می‌تواند به کاهش فشار کمک کند.

8. آموزش مهارت‌های مدیریت استرس: آموزش مهارت‌هایی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق، یوگا و… می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.

همچنین، اگر استرس والدگری به حدی شدید شده که توانایی کارکرد مناسب شما را تحت تاثیر قرار دهد، مراجعه به یک مشاور یا روانشناس می‌تواند مفید باشد.

شایعترین اشتباهات تربیتی که والدین ممکن است انجام دهند، ممکن است تأثیرات منفی بر روی رشد و توسعه کودکان داشته باشد. در زیر به برخی از این اشتباهات اشاره می‌کنم:

1. استفاده از تنبیه‌های جسورانه و سخت: استفاده از تنبیه‌های بی‌رویه و سخت می‌تواند به آسیب‌رسانی به روحیه و توسعه احساس خودکفایی کودکان منجر شود.

2. نقص در ارتباط و ارتباط نامناسب: عدم تخصیص وقت کافی برای ارتباط با کودکان و نقص در گوش دادن به آنها می‌تواند احساس اهمیت نبودن در آنها را ایجاد کند.

3. تحریم‌کردن احساسات: انکار یا تحریم احساسات کودکان می‌تواند منجر به مشکلات احساسی و روانی در آینده شود.

4. استفاده از تشویق منفی: تشویق به وجود آمدن نتایج منفی به معنای ترکیب تنبیه با تشویق است که می‌تواند عدم اعتماد به نفس و ایجاد ترس از عواقب در کودکان را به همراه داشته باشد.

5. استفاده از مقایسه با دیگران: مقایسه کودک با دیگران ممکن است به کاهش اعتماد به نفس و ایجاد رقابت‌های ناخواسته منجر شود.

6. نادیده‌گرفتن ترجیحات و علاقه‌های کودکان: تحت‌تأثیر قرار دادن ترجیحات و علاقه‌های کودکان به نفع ترجیحات و انتظارهای والدین می‌تواند خواسته‌ها و توانایی‌های آنها را کم کند.

7. ناپایداری در اجرای محدودیت‌ها: عدم پایداری در اجرای محدودیت‌ها و قوانین می‌تواند کودکان را به فهم نکردن مفهوم مسئولیت و ترتیب آموزش دهد.

8. مداخله‌کردن بی‌استفاده در بازی‌ها: به کودکان اجازه دهید به طور خودجوش در بازی‌هاشان اشتراک بگیرند و در یادگیری از تجربیات خودشان رشد کنند.

9. عدم تقدیر و تشویق به تلاش: عدم تقدیر از تلاش‌ها و پیشرفت‌های کوچک کودکان می‌تواند به کم‌ارزیابی و کاهش اعتماد به نفس منجر شود.

10. تعارض در نظرات والدین: تعارض در نظرات و اجرای متناقض قوانین و محدودیت‌ها تبدیل به دلیل برای ابهامات و نگرانی‌های کودکان می‌شود.

برای اجتناب از اشتباهات تربیتی، مهم است که والدین به تمرکز بر ایجاد ارتباط نزدیک و اعتمادی با کودکان خود و همچنین به توجه به نیازها و شخصیت‌های منحصربه‌فرد آنها توجه کنند. همچنین، یادگیری مهارت‌های ارتباطی و تربیتی می‌تواند به بهبود روابط و تربیت مؤثرتر کمک کند.